Sự phát triển “thần tốc” của công nghệ kéo theo sự gia tăng các mối nguy hại rình rập trên mạng nhằm đánh cắp thông tin người dùng. Để bảo vệ thông tin cá nhân của bạn một cách hiệu quả, việc bảo mật kỹ lưỡng các thiết bị chứa thông tin là điều hết sức cần thiết.
Ngày 8/10/2024, báo Tiền Phong đã đăng tải bài viết với tiêu đề: “Những ‘dấu hiệu lạ’ cho thấy điện thoại của bạn có thể đang bị theo dõi”. Nội dung cụ thể như sau:
Trong bối cảnh ngày nay, việc bảo vệ thông tin cá nhân trở nên cực kỳ quan trọng để tránh rơi vào tình thế bị đánh cắp thông tin hoặc lừa đảo. Trong trường hợp các đối tượng xấu có thể xâm nhập vào điện thoại của bạn, đánh cắp thông tin ngân hàng và chiếm đoạt toàn bộ hình ảnh video cá nhân của bạn và sử dụng vào mục đích xấu thì hậu quả sẽ nghiêm trọng như thế nào.
Để phát hiện điện thoại của bạn có đang bị theo dõi không, hãy để ý những dấu hiệu bất thường sau:
Quảng cáo liên tục xuất hiện
Một dấu hiệu đầu tiên và dễ dàng nhận biết là khi bạn bắt đầu gặp nhiều quảng cáo hiển thị với nội dung liên quan đến lừa đảo, nội dung nhạy cảm hoặc cá cược. Nếu thấy tần suất xuất hiện của những quảng cáo này tăng đột ngột, đây có thể là dấu hiệu rằng điện thoại của bạn đang bị theo dõi.
Hao pin
Khi dung lượng pin của điện thoại giảm đáng kể mà bạn không sử dụng, hoặc thậm chí sau một khoảng thời gian ngắn không sử dụng mà tỷ lệ pin vẫn tiếp tục giảm, hãy thử tắt tất cả các ứng dụng đang chạy ngầm để tiết kiệm pin. Nếu tình trạng không cải thiện, điều này có thể là dấu hiệu rằng điện thoại của bạn đang bị theo dõi.
Tiêu tốn nhiều dữ liệu di động
Những phần mềm gián điệp với mục đích theo dõi sẽ liên tục gửi dữ liệu về máy chủ của tin tặc, từ đó gây hao tốn dung lượng mạng ngay cả khi chúng ta tắt máy và không dùng ứng dụng. Vậy nên bạn hãy kiểm tra ngay dung lượng mạng mà thiết bị đã dùng hoặc dung lượng sử dụng còn lại.
Ngoài ra, bạn cũng có thể cài đặt thêm ứng dụng khác để theo dõi dung lượng đã dùng cho từng ứng dụng, từ đó kiểm soát tốt hơn dung lượng di động trên thiết bị. Đồng thời, chúng ta hoàn toàn có thể biết rằng có hay không một phần mềm của bên thứ 3 đang theo dõi mình.
Ads (0:02) 
Xuất hiện nhiều tin nhắn lạ
Đây là một dấu hiệu cho thấy smartphone đang bị theo dõi mà bạn có thể kiểm tra ngay. Nếu hộp thư xuất hiện một số tin nhắn lạ với nội dung chứa nhiều số, kí tự và biểu tượng, rất có thể đây chính là dữ liệu của bạn đã được mã hóa để gửi về máy chủ của tin tặc.
Chuyển hướng trang web
Nếu trình duyệt web của bạn đột nhiên chuyển hướng sang một trang web lạ mà bạn không biết cũng như chưa từng truy cập, đây chính là dấu hiệu tiếp theo cho thấy smartphone đang bị theo dõi.
Chẳng hạn như bạn truy cập vào trang web ngân hàng A, trình duyệt sẽ tự động điều hướng sang một website có giao diện và nội dung giống hoàn toàn. Như vậy, nếu không để ý mà vội nhập vào họ tên, tên tài khoản ngân hàng và mật khẩu, ngay lập tức thông tin tài khoản của bạn sẽ bị đánh cắp và không ai biết được hacker sẽ làm gì tiếp theo với thông tin này.
Vậy nên, bạn hãy gỡ bỏ ngay các phần mềm lạ. Nếu xóa đi ứng dụng vẫn không giải quyết được vấn đề, bạn nên sử dụng cách cuối cùng là khôi phục lại cài đặt gốc của thiết bị.
Âm thanh lạ
Nếu bạn nghe thấy tiếng ồn hoặc tiếng bíp trong khi đang thực hiện cuộc gọi điện thoại, đây có thể là tín hiệu rằng cuộc trò chuyện của bạn đang bị nghe trộm hoặc ghi âm. Khi gặp tình huống này, nên dừng cuộc gọi và kiểm tra các ứng dụng trong điện thoại để đảm bảo an toàn thông tin.
Điện thoại tự tắt và khởi động lại
Một tình huống đáng ngờ khác là khi bạn đang sử dụng một ứng dụng nào đó mà đột ngột bị đẩy ra ngoài và điện thoại tự động khởi động lại. Điều này có thể là tín hiệu rằng thiết bị của bạn đang bị kiểm soát và xâm nhập một cách bất hợp pháp để theo dõi.
Email bị chặn
Nếu email của bạn không được gửi đến người nhận dự định hoặc địa chỉ liên hệ của bạn cho bạn biết rằng họ đã gửi cho bạn email mà không bao giờ đến hộp thư đến của bạn, thì có khả năng cài đặt email của bạn đã bị tin tặc giả mạo. Nếu đúng như vậy, các thông tin liên lạc khác của bạn cũng có thể đang bị giám sát hoặc chặn.
Trước đó, báo VnExpress đã đăng tải bài viết với tiêu đề: “Dấu hiệu điện thoại bị theo dõi định vị”. Nội dung cụ thể như sau:
Trong khảo sát ngày 8/3 trên VnExpress, 41% trong số 2.000 người tham gia nói nghi ngờ bị theo dõi nhưng không thể xác minh và 33% cho biết từng bị theo dõi vị trí. Ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc Kỹ thuật Công ty Công nghệ an ninh mạng NCS, cho biết một trong những hình thức theo dõi định vị phổ biến nhất là âm thầm cài phần mềm độc hại trên smartphone.
Theo các chuyên gia của hãng bảo mật Kaspersky, người dùng có thể chủ động xác định điện thoại của mình có bị theo dõi định vị hay không nếu thấy một số dấu hiệu như: điện thoại chạy chậm bất thường, pin cạn nhanh hơn, máy nóng hơn, dữ liệu di động hết nhanh hơn.
Ads (0:03)
Pin sụt nhanh
Dấu hiệu đầu tiên người dùng có thể để ý là pin sụt nhanh hơn bình thường. Các phần mềm gián điệp thường hoạt động liên tục để rà dữ liệu, chụp màn hình, gửi thông báo về máy chủ nên gây tốn pin.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp như pin bị chai, thời gian dùng smartphone cũng bị giảm đi đáng kể. Để kiểm tra độ chai của pin, người dùng iPhone có thể vào Cài đặt -> Pin -> Tình trạng pin và sạc. Nếu máy báo pin 95-100% nhưng chỉ dùng được trong vài giờ, khả năng cao điện thoại có ứng dụng chạy ngầm, trong đó có thể có phần mềm gián điệp. Nhưng nếu “sức khỏe” pin dưới 80%, việc thiết bị nhanh sụt pin là điều bình thường.
Trên smartphone Android, người dùng có thể kiểm tra pin bằng cách vào cài đặt, chọn dữ liệu về pin. Tùy nhà sản xuất, dữ liệu được tích hợp sẵn trong máy hoặc không. Nếu không có trong cài đặt mặc định, người dùng có thể tải về ứng dụng từ bên thứ ba trên CH Play, nhưng nêu lưu ý chọn app có lượt tải lớn, điểm đánh giá cao.
Ngốn dữ liệu di động
Dấu hiệu thứ hai của điện thoại bị theo dõi là dữ liệu di động bị ngốn nhiều bất thường. Các ứng dụng gián điệp cần kết nối mạng liên tục để gửi dữ liệu về máy chủ. Cách kiểm tra đơn giản là tắt Wi-Fi, chuyển sang dữ liệu di động. Nếu data di động bị hao bất thường dù chỉ mở các dịch vụ bình thường, điện thoại có thể bị dính phần mềm theo dõi. Tuy nhiên, người dùng cũng nên kiểm tra ứng dụng ngốn nhiều dữ liệu di động như game, phần mềm chụp ảnh, quay video xem có phát hiện bất thường không.
Trên điện thoại Android, có thể vào Cài đặt -> Sim và mạng di động -> Sử dụng dữ liệu di động. Tại đây, máy sẽ thống kê những phần mềm nào tiêu hao dữ liệu theo tuần, tháng. Phần cài đặt này tùy từng nhà sản xuất.
Với iPhone, có thể vào Cài đặt -> Di động -> Dữ liệu di động. Ngoài mức dữ liệu tiêu hao và so sánh với các ứng dụng khác, người dùng có thể tắt các app đang ngốn data trên iPhone.
Điện thoại nóng bất thường
Một số người từng bị theo dõi cho biết điện thoại của họ đột ngột nóng lên dù không chơi game hay xem video. Theo các chuyên gia, hai nguyên nhân kể trên (ngốn data, pin sụt nhanh) là lý do phần mềm gián điệp gây nóng máy. Một số điện thoại bị cài phần mềm theo dõi còn thường xuyên tự khởi động, sáng màn hình khi không sử dụng, không có thông báo, thậm chí tự bật micro, định vị.
Người dùng cũng nên kiểm tra xem cuộc gọi có âm thanh lạ, tin nhắn có ký tự thừa, danh bạ có liên lạc khả nghi hay không. Một số cho biết họ phát hiện trên trình duyệt có nội dung tìm kiếm lạ mà mình chưa hề thực hiện.
Điện thoại chạy chậm
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc máy chạy chậm như thời gian sử dụng lâu, ít dọn dẹp bộ nhớ cache, cài nhiều phần mềm không cần thiết. Tuy nhiên, người dùng cũng không nên loại trừ khả năng điện thoại bị cài mã độc nếu thiết bị có dấu hiệu như bị giật, lag thường xuyên, màn hình cảm ứng chậm, thời gian khởi động và tắt máy lâu hơn bình thường.
Làm gì để tránh bị theo dõi định vị
Ông Vũ Ngọc Sơn lưu ý phần mềm theo dõi ngày càng hoạt động tinh vi và đã có mã độc được cài cắm vào smartphone mà không để lộ bất thường, không làm nóng máy hay tiêu tốn pin. Do đó, người dùng cần thường xuyên kiểm tra ứng dụng được cài trên điện thoại và cảnh giác nếu thấy đòi hỏi nhiều quyền truy cập vị trí, tin nhắn, cuộc gọi, danh bạ, thẻ nhớ…
Để đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng thiết bị, không nên cài phần mềm lạ, không rõ nguồn gốc hoặc ứng dụng đòi quá nhiều quyền. Ngoài ra, khi truy cập Internet, không nên bấm vào đường link lạ. Việc dùng thiết bị điện tử trôi nổi, không có xuất xứ rõ ràng cũng khiến nguy cơ bị theo dõi định vị cao hơn.
Với điện thoại Android, người dùng nên tắt tùy chọn tải và cài đặt ứng dụng không có trong CH Play. Trên iPhone, có một ứng dụng tên Cydia cho phép cài đặt phần mềm bẻ khóa. Nếu ứng dụng này bất ngờ xuất hiện trên điện thoại, nên gỡ bỏ lập tức.
Ngoài việc xóa phần mềm, ứng dụng nghi ngờ, cũng nên đổi mật khẩu các ứng dụng trên điện thoại. Không dùng mật khẩu yếu hoặc mặc định từ nhà sản xuất. Sau khi xóa app, cần xóa bộ nhớ cache để loại bỏ dấu vết nếu có của phần mềm gián điệp.
Tuy nhiên, các chuyên gia Kaspersky khuyến cáo một số mã độc không thể loại bỏ dễ dàng bằng cách gỡ cài đặt, thậm chí có thể tự cài lại sau khi đã gỡ. Do đó, nếu thấy nghi ngờ, nên khôi phục cài đặt gốc trên điện thoại, cập nhật hệ điều hành mới nhất. Trước khi thực hiện, cần sao lưu dữ liệu qua Google Cloud hoặc iCloud.
